Dit blog is ook te beluisteren op soundcloud

Het idee dat je met wilskracht psychische aandoeningen de baas kunt, zit er diep in. ‘Samen Sterk zonder Stigma’ wil dat vooroordeel de wereld uit helpen. Dat gaat ze niet lukken, want zo werkt ons brein, maar je kunt er wel naar streven dat ze minder invloed krijgen door er goede informatie tegenover te stellen en persoonlijke ervaringen.

Op de avond van de uitreiking van de Antonie Kamerling Award werd een stukje getoond van de documentaire Emma wil leven. Deze documentaire was ook genomineerd en gaat over een meisje dat sterft aan anorexia nervosa. Ik vind uit de grond van mijn hart dat ziek-zijn geen keuze is, ook niet bij psychische aandoeningen. Bovendien ervaar ik dat aan den lijve, omdat ik een dwangstoornis heb. En ik zie het als psychiater ook nog eens dagelijks.

En toch beschermt dat me niet tegen vooroordelen over anorexia. Mijzelf ondanks leeft toch ergens het idee dat ze niet beter wil worden. Als Emma wil leven, waarom hongert ze zichzelf dan dood? Ik schaam me hiervoor, maar noem het om te laten zien hoe hardnekkig het vooroordeel is dat psychisch ziek-zijn komt door een gebrek aan wilskracht.

Die avond was de vader van Emma er ook. Of het nou daardoor kwam weet ik niet, maar die avond drong ten volle tot me door wat ik allang wist, namelijk dat je je niet doodhongert, maar dat je niet bestand bent tegen je drang tot vasten en tegen je valse lichaamsbeleving.

Vooroordelen houden vaak moeilijker stand als het om een concreet persoon gaat. Ik woon in een klein dorp in Groningen en heb een pleegzoon Paulus. Zijn moeder komt uit Afrika. Een kennis zei: ‘Ik heb het eigenlijk niet op zwarten, maar Paulus is wel erg leuk.

In het debat over euthanasie bij lijden ten gevolge van psychische aandoeningen is die concrete persoon nog vaak buiten beeld. Een vriendin van me is psychiater bij de Levenseindekliniek. Zij betrekt psychiaters (in opleiding) bij haar werk. Haar ervaring is dat theoretische bezwaren vaak verbleken bij in contact komen met concrete mensen met een doodswens ten gevolge van psychisch lijden.

Mijn blog over euthanasie en het oordeel van God bracht ook mij in contact met een concreet mens met een doodswens, Aurelia. Ze schrijft al vanaf 2012 een blog en eerder schreef ze een boek over haar ervaring met automutilatie.

Ze zet zich al jaren in voor euthanasie bij mensen met een psychische aandoening. Ze is nu 29, is de helft van haar leven al in behandeling en aan het eind van haar Latijn. Terminaal, niet omdat haar lichaam het begeeft, maar haar ziel. Begin 2017 is een euthanasietraject gestart. Ze gaf toen aan dat als dat niet lukt het suïcide zal worden, hoe erg ze het ook zou vinden als het zo zou moeten.

Maar dat hoeft niet, want haar euthanasieverzoek is ingewilligd; 26 januari zal ze overlijden. Het voelt raar er zo direct getuige van te zijn. Ook hier beschermt mijn begrip me niet tegen vooroordelen. Euthanasie oké, maar moet je daar zo mee te koop lopen? Ook voor dat gevoel schaam ik me. Ik heb notabene zelf een heel boek geschreven dat deels over mijn eigen psychische problematiek gaat.

Ik begrijp dus dat het moeilijk is ermee om te gaan, maar juist daarom is het goed dat Aurelia er open over is en er aandacht voor vraagt. Onbekend maakt immers onbemind.

Tot slot laat ik haar zelf aan het woord over haar somberheid:

‘Ik snap wel dat het moeilijk voor te stellen is als je psychisch gezond bent, en ik vraag ook niemand om het echt te begrijpen, ik vraag alleen dat mensen het accepteren en niet boos worden. Dat ze me niet ondankbaar vinden, dat ze niet denken dat ik te veeleisend ben. Gewoon accepteren, want het is nu eenmaal niet anders. Het is al klote genoeg zonder dat je je druk moet maken om wat anderen van je denken.
Begrijpen hoeft niet, accepteren zou fijn zijn.’

P.S. In de Volkskrant verschijnt een dezer dagen een interview met Aurelia.
Op RTL Nieuws staat ook een artikel over haar.
Ze heeft dit blog gelezen en stemt in met het publiceren ervan.
Ze heeft al jaren een psycholoog door wie ze zich geweldig gesteund voelt.
Gepubliceerd op Medisch Contact op 15 januari 2018.

Menno Oosterhoff

Psychiater, spreker en schrijver van het boek Vals Alarm.