Mensen die er perfect uitzien kunnen volkomen geobsedeerd zijn door een vermeende tekortkoming in hun uiterlijk. En mensen waar geen kwaad inzit kunnen voortdurend gekweld worden door het idee, dat ze een monster zijn.
Geruststelling helpt niet, want dan hebben ze weer het gevoel dat ze zich veel mooier voordoen dan ze eigenlijk in hun duistere binnenste zijn. Het is soms niet om aan te zien hoe mensen gekweld worden door schuldgevoel en zelfverwijt, die totaal onnodig is.
Graag wil ik meer aandacht vragen voor wat ik Soul Dysmorfe Disorder noem, ingebeelde slechtheid.
Dwang
Ik noem het zo naar analogie van de Body Dysmorfe Disorder (BDD). Officieel heet BDD nu ‘morfodysfore stoornis’. Bij deze aandoening, verwant aan de dwangstoornis ‘Obsessive-Compulsive Disorder (OCD)’, is sprake van ingebeelde lelijkheid. Evenals bij andere varianten van OCD wordt een kleine (kans op een) onvolkomenheid beleefd als een onoverkomelijke (kans op een) ramp. Dit kan over alles gaan, dus je uiterlijke voorkomen maar ook je innerlijke.
Het viel me ook weer op bij het bekijken van deze documentaire van Rianne over haar dwang. Sowieso aangrijpend om te zien. Zij heeft een ander soort dwang, maar zij is ook weinig mild naar zichzelf. Dat zie ik heel vaak bij mensen met OCD. Ik noem het wel moreel perfectionisme of morele smetvrees. Elke mogelijke smet op het blazoen wordt beleefd als een doodzonde, ook al is er helemaal niks aan de hand is. Een patiënt schreef hoe dat bij haar van binnen gaat, waarop een ander reageerde. Je kunt het hier lezen. Het geeft een goed beeld van de voortdurende innerlijke criticus, die de patiënt tiranniseert.
Een variant van Soul Dysmorfe Stoornis is imposter-OCD, Het gevoel, dat je je problematiek verzint om maar (onterecht) medelijden en aandacht te krijgen. Ik schreef daar al eens dit over.
Dikheid, lelijkheid
Net als bij ingebeelde dikheid (Anorexia nervosa) is ook bij de ingebeelde lelijkheid (BDD) vaak nog maar een dun randje verstandelijk besef overgebleven. Als onrust sterk genoeg is dan houd je het hoofd niet koel en soms beïnvloedt het zelfs de waarneming: meisjes die vel over been zijn en zichzelf in de spiegel toch als moddervet zien. Het is amper voor te stellen hoe fors er iets mis gaat in het oordeel over jezelf en hoe dat het gezond denken volledig kan verdringen.
Toen ik mijn boek Vals Alarm had geschreven, waarin ik de dwangstoornis in al zijn facetten bespreek en ook over mijn eigen dwangstoornis open ben, had ik ook last van imposter-gevoelens. Het gevoel, dat ik helemaal geen dwangstoornis heb en alleen maar over de ruggen van mensen met echte problemen een beetje interessant zat te doen. Ik ben er de laatste jaren meer op gaan letten en echt heel veel mensen met dwang hebben ook een diep innerlijk gevoel: ‘Ik deug niet’.
Ingebeeld
Volgens mijn vrouw heb ik het ook, maar als ik dat zeg voel ik me al ongemakkelijk. Maar ik ga er wel meer over schrijven, want al die andere mensen die hebben het wel/echt/ook. Dit is de primeur. Ingebeelde slechtheid. Als het goed is dan ga je er nog meer over horen. Veel meer, als het aan mij ligt, want ik wil altijd elke optie benutten. Daarvan kan ik verstandelijk wél zien dat dat nogal eens dwangmatig wordt, hoewel ik ook daar passie en compulsie (dwanghandeling) niet altijd makkelijk van elkaar vind te onderscheiden.
Soms maak ik mezelf wijs, dat ik iets echt graag wil en dan kom ik er naderhand toch achter dat ik het gedaan heb vanuit mijn dwang alle mogelijkheden te moeten benutten. ‘Never a dull moment’ met dwang zullen we maar zeggen, maar het is wel vermoeiend. En dan heb ik het nu nog over milde verschijnselen, niet over de gekmakende kwelling, die dwang heel vaak kan zijn. En dan ook nog jezelf een aansteller vinden.
Ik probeer altijd mijn patiënten meer mildheid voor zichzelf toe te laten/op te brengen. Niet als opdracht, want dan wordt het weer een moeten, maar als iets wat ik ze zou gunnen.
Misschien dat dit blog daaraan een klein beetje kan bijdragen.
