Dit blog is ook te beluisteren op soundcloud

Vijfenzeventig psychiaters hebben in een brief aan de vaste Kamercommissie VWS hun zorg uitgesproken over de zorgvuldigheid waarmee euthanasievragen van mensen met een psychische aandoening worden behandeld.

Eerder hadden leden van de commissie voor de nieuwe richtlijn euthanasie bij psychisch lijden van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie in de NRC juist laten weten, dat ze vinden dat psychiaters de vraag om euthanasie te veel uit de weg gaan. Bij het artikel staat een foto van iemand die met opgetrokken knieën en gebogen hoofd op de grond zit. Zo worden mensen met psychische problematiek vaak voorgesteld. Let er maar eens op. Maar dit terzijde.

In de geestelijke gezondheidszorg zijn we het áltijd over álles met elkaar oneens en dat vechten we bij voorkeur uit in het publieke domein. Er zijn collega’s die vinden dat we dat niet moeten doen, omdat het een slechte indruk maakt. En ja hoor: Ik ben het daar niet mee eens. Psychiatrie gaat over het innerlijke beleven van mensen. Dat staat ons allen zeer na en de gemoederen daarover lopen dus snel hoog op. Ik denk niet dat we dat kunnen verdoezelen. Ik vind wél dat we voorzichtig moeten zijn met oordelen. Zeker als het gaat om mensen die weloverwogen vragen een eind aan hun leven te maken omdat hun lijden niet meer te verdragen is.

Voorzichtig zijn betekent niet dat je je zorgen niet mag uiten. Natuurlijk mag dat. Ik vind het bepalen van mijn standpunt óók niet eenvoudig. Niet vanwege de huidige praktijk of vanwege de 60 keer per jaar dat er euthanasie is gepleegd op grond van psychisch lijden. Dat is minder dan één patiënt per psychiater in zijn hele leven. Als ik daaraan al iets verontrustend vind, dan is het eerder of we sommige mensen niet in de kou laten staan.

Nee, wat ik moeilijk vind is de vraag, wat het betekent in spiritueel opzicht. Ik sluit niet uit, dat een beoordeling alleen vanuit aards standpunt niet het volledige beeld geeft. In het bijbelboek Prediker staat: ‘Welk voordeel heeft de mens van alles wat hij met zijn gezwoeg tot stand brengt? Toch kan de mens het werk van God niet van begin tot eind doorgronden.’

Daaruit vloeit zeker niet automatisch voort dat iemand zijn gezwoeg per se tot het bittere einde moet volhouden. Dat is echter wel de opvatting in veel geloven en culturen.

Het is niet mijn opvatting. Ik vind dat als iemand hulp vraagt om uit ondraaglijk en uitzichtloos lijden te worden verlost dat we die hulp mogen geven, ook als het psychisch lijden betreft. Maar dat gaat zo in tegen het geloof in een strenge God, waarmee ik ben opgegroeid. Hoewel ik inmiddels denk dat een Hemelse Vader vast stukken milder is dan welk mens ook, durf ik daar kennelijk toch niet helemaal op te vertrouwen. Maar die theoretische twijfel kan soms verbleken in concrete situaties.

Kort geleden sprak ik als tweede beoordelaar iemand die ondanks zijn geloof toch vroeg om euthanasie. Ik kan beter zeggen: smeekte om euthanasie. Hij zei: ‘God weet wel, dat ik hierom vraag.’

‘Ik denk dat God daar alle begrip voor heeft’, heb ik geantwoord. Op de terugreis besefte ik: als God daar begrip voor heeft dan heeft hij er vast ook begrip voor als ik fout zou zitten met mijn instemming met euthanasie bij psychisch lijden.

‘Dat neem ik je niet kwalijk’, zal hij dan zeggen. ‘Ik had het ook wel wat duidelijker mogen maken.’

Maar eigenlijk verwacht ik dat hij zal zeggen: ‘Het is nooit fout, als je je hart volgt. Als er al iets fout is, dan is het als je je hart niet volgt.’

PS’en
1. De meneer waarvan in deze blog sprake is, heeft van harte ingestemd met publicatie.
2. Er is een groot tekort aan psychiaters die als tweede arts beoordelen of iemand volledig beseft wat hij vraagt, of de diagnose klopt en of er geen behandelmogelijkheden over het hoofd zijn gezien. Als je wilt helpen ervoor te zorgen dat mensen niet ellenlang moeten wachten op zo’n beoordeling, mail naar werken@levenseindekliniek.nl.
Gepubliceerd op Medisch Contact op 15 december 2017.

Menno Oosterhoff

Psychiater, spreker en schrijver van het boek Vals Alarm.