De afgelopen jaren heb ik me veel beziggehouden met euthanasie op verzoek bij mensen met een psychische aandoening. Ik heb onder meer veel mensen met een dergelijke wens zelf gesproken. Dat heeft ervoor gezorgd dat ik van een aarzelend voorstander opgeschoven ben tot een pleitbezorger van deze mogelijkheid. Soms is de enige reële mogelijkheid een eind te maken aan ondraaglijk en uitzichtloos lijden in te gaan op het verzoek om hulp om het leven te beëindigen.

Inmiddels ben ik ook diverse malen bij euthanasieverzoeken betrokken geweest als psychiater die een second opinion deed. Daardoor en door mijn rol als pleitbezorger heb ik medeverantwoordelijkheid voor de dood van anderen. Soms lig ik daar wakker van. Niemand kan immers in de toekomst kijken. De mogelijkheid dat iemand toch nog ooit een keer opknapt, is nooit met absolute zekerheid uit te sluiten. En de dood is wel onherroepelijk. Toch is dat niet waar ik het meest last van heb. Dat is, dat ik niet weet wat ik in spiritueel opzicht doe. Simpel gezegd: past het wel in Gods grote plan?
En eigenlijk: wie ben ik om bij te dragen aan zulke verregaande beslissingen waarvan je de gevolgen niet volledig kunt overzien? En om heel eerlijk te zijn: krijg ik er geen gedonder mee in het hiernamaals (als dat er is). Nu zeg ik altijd heel dapper dat ware moraliteit geen angst is voor straf, maar enthousiasme voor het goede. Toch zit ik liever door angst in de hemel dan door enthousiasme in de hel. Ik heb een streng christelijke opvoeding gehad. Zelf ben ik daar in de loop van mijn leven heel anders over gaan denken, maar dat is nog niet doorgedrongen tot alle uithoeken van mijn ziel.

Maar gisteravond bedacht ik opeens: je ontkomt niet aan verantwoordelijkheid. Als je wèl meewerkt aan euthanasie, maar ook als je geweten je zegt, dat je dat níet moet doen. Ook al smeken mensen je om ze uit hun lijden te verlossen, je dat moet kunnen verdragen zonder erop in te gaan.

Toen ik me dat voorstelde, kon ik bedenken dat ik daar ook wakker van zou kunnen liggen. Maar toch voelt het als minder eng. Vermoedelijk heeft dat ermee te maken, dat je dat veel beter kent en dat dat lange tijd de mores zijn geweest. Ik heb de indruk dat er over euthanasie bij mensen met een lichamelijke aandoening al veel minder onrust is dan twintig jaar geleden. Zelfs daar heb ik overigens ergens nog een onzeker gevoel of het wel mag. Maar wel minder.

Maar ik ga de vraag of je euthanasie mag verlenen bij ondraaglijk en uitzichtloos lijden verbreden. Mag je euthanasie verlenen, maar ook: mag je het weigeren? Ik heb weleens gehoord dat geweten slaat op dat je voor je geboorte precies weet wat je zou moeten doen. Het geweten is daarvan een gebrekkige herinnering. Ik heb het geweten. Op de vragen of het mag, maar ook of het níet mag, moet ieder voor zich uitmaken wat hij nou ook nog maar heeft geweten. Daarbij zijn angst en gewoonte geen goede richtingaanwijzers. Dat worden toch slapeloze nachten.

Denk je aan zelfdoding . Bel 0800-0113.

gepubliceerd op Medisch contact op 02 juli 2021

Menno Oosterhoff

Psychiater, spreker en schrijver van het boek Vals Alarm.