Dit blog is ook te beluisteren op soundcloud
Volgens Boudewijn Chabot is bij euthanasie de geest uit de fles. Het is niet de algemene toename van euthanasie van tweeduizend naar zesduizend in tien jaar tijd, die hem verontrust. Nee, het gaat om euthanasie bij mensen met dementie en psychische problematiek. Chabot is geen onbekende in de wereld van euthanasie. Hij kwam in 1993 in het nieuws in verband met hulp bij zelfdoding bij een vrouw met psychisch lijden.
Over de dilemma’s van euthanasie bij dementie verscheen al een uitstekende reactie in de NRC van 20 juni.
In mijn reactie beperk ik me tot euthanasie bij mensen met een psychische aandoening. In 2009 waren dat er nul en in 2016 zestig. Percentueel een oneindige toename, maar absoluut geen grote getallen. Het staat Chabot natuurlijk vrij zijn zorgen uit te spreken, maar ik heb moeite met de manier waarop hij dat doet. Hij (veronder)stelt dat de Levenseindekliniek en de toetsingscommissie de zorgvuldigheidseisen onvoldoende volgen. Die zorgvuldigheidseisen zijn: een weloverwogen oordeel, ondraaglijk en uitzichtloos lijden en geen redelijk alternatief. Met name aan die laatste eis wordt volgens hem vaak niet voldaan. Dat zou dan te maken kunnen hebben met verminderde beschikbaarheid van het alternatief door de bezuinigingen in de zorg. Daarnaast wordt het volgens hem te makkelijk geaccepteerd als een patiënt een alternatief afwijst.
Ik vind het nogal wat, wat hij veronderstelt zonder het verder echt te onderbouwen. Denkt hij nu echt dat patiënt en arts kiezen voor euthanasie omdat adequate behandeling door bezuinigingen moeilijker beschikbaar was?
Ik vind het ook niet respectvol ten opzichte van die zestig mensen om zomaar te stellen dat ze te makkelijk een alternatief afwijzen. Het betreft mensen die vaak maanden op de wachtlijst gestaan hebben voor hun euthanasieverzoek in behandeling genomen kon worden. Mensen die een uitgebreid, vaak jarenlang behandeltraject achter de rug hebben. Mensen met wie uitgebreid is gesproken en waarbij een tweede psychiater en een SCEN-arts ook een oordeel hebben gegeven over de zorgvuldigheidseisen. Mensen die een van de moeilijkste beslissingen hebben genomen die je in een leven kunt nemen. Tegen die achtergrond vind ik de uitspraken van Chabot alleen gerechtvaardigd als hij met sterkere aanwijzingen komt dan de veronderstellingen die hij nu aandraagt.
Overal in de zorg wordt belangrijk gevonden dat patiënten meebeslissen, maar als het over euthanasie gaat lijkt dat nog minder doorgedrongen.
Ik vind euthanasie bij psychisch lijden heel ingewikkeld. Een niet onbelangrijk deel van ons werk is immers de moed erin te houden, ook als de patiënt zijn situatie als uitzichtloos beleeft. Wanneer schakel je om en zie je de uitzichtloosheid niet meer als een behandelbaar onderdeel van een aandoening?
Natuurlijk wil geen mens dat voortijdig doen. Maar hoe zit het eigenlijk met de kans dat we er uit angst en onwennigheid te terughoudend in zijn? Dat we mensen in de kou laten staan? Ik vind zestig keer euthanasie bij een psychische aandoening erg weinig. Van de 486 verzoeken bij de Levenseindekliniek worden er maar 46 ingewilligd, nog geen 10 procent. Ik zeg niet dat dat te weinig is, maar om het nu verontrustend veel te noemen…
Sommige mensen suïcideren zich al voor het verzoek in behandeling genomen kan worden. En van de mensen die afgewezen worden suïcideert een aantal zich alsnog.
Er sterven in Nederland jaarlijks 1800 mensen door zelfmoord. Bij het merendeel speelt een psychische aandoening een rol. Ik steun de pogingen dat aantal naar beneden te brengen van harte, maar ik denk dat beschikbaarheid van euthanasie daarbij ook nodig is.
Weinig mensen zullen ontkennen dat psychische aandoeningen ondraaglijk leed met zich mee kunnen brengen. Weinig mensen zullen beweren dat we áltijd een beter alternatief kunnen bieden dan iemands weloverwogen keuze voor de dood. De consequentie daaruit trekken is moeilijk. Dat vind ik ook. Daarom ben ik blij dat er psychiaters zijn die dat wel aandurven. Ik deel Chabots conclusie, dat er een cultuuromslag plaatsvindt ten aanzien van euthanasie bij psychisch lijden. Ik deel niet zijn mening dat de geest daarmee nu uit de fles is.
