‘Wat voelde ik me ellendig over wat er allemaal in me omging. Erover praten durfde ik niet. Niet met mijn ouders en ook niet met mijn beste vriendin. Als ik alleen maar dacht aan naar de huisarts gaan dan ging ik al door de grond van schaamte. Ik voelde me zo opgelucht toen ik op internet een verhaal tegenkwam waarin mijn klachten werden beschreven. Het klopte allemaal precies. Ik was dus niet de enige en het had een naam. En je kon er iets aan doen. Ik was zo blij, dat ik niet de enige was; dat er meer mensen waren, die dit ook hadden. Ik kon zelfs mailen om vragen te stellen.’
Een herkenbaar verhaal. Door internet is het veel gemakkelijker geworden informatie te vinden over je klachten. En je kunt anoniem zoeken, dus ook over problemen waarvoor je je schaamt.
En schaamte speelt bij de dwangstoornis vaak een grote rol. Schaamte, omdat je overdreven moet schoonmaken of controleren. Of schaamte over indringende voorstellingen van seksueel of agressief gedrag, die je heel erg tegenstaan.
Net als veel psychische aandoeningen beginnen dwangstoornissen en daaraan verwante problemen vaak al op jonge leeftijd. Soms al voor het tiende levensjaar, maar vaker rond een jaar of twaalf en vanaf een jaar of zestien. Het begint in elk geval bij een ruime meerderheid voor het vijfentwintigste jaar. Dat geldt overigens voor driekwart van alle ernstige psychische aandoeningen.
Het begint vroeg, maar daarna duurt het vaak jaren voordat de juiste diagnose wordt gesteld en nog veel langer tot de juiste behandeling wordt ingezet. En dat is ontzettend jammer. Jammer, omdat iemand dan alleen rondloopt met zijn angsten en met de twijfel over wat hem toch mankeert. Jammer, omdat dwang meestal niet vanzelf over gaat. En helemaal jammer, omdat dwang vaak toeneemt in ernst als het niet wordt behandeld.
Bij dwang is er sprake van enorme onrust en van handelingen om die onrust weg te nemen. Uiterlijke handelingen of herstellende gedachtes. De ellende is dat de onrust daardoor maar even weggaat en al snel nog sterker weer terugkomt. Je moet er dus eigenlijk niet aan toegeven, maar dat is vaak erg moeilijk.
Peter Vermeulen, een bekend Belgisch autismedeskundige schreef een proefschrift: Beter vroeg dan laat, maar beter laat dan nooit. Ook op latere leeftijd is het nog van belang om aan de weet te komen wat er aan de hand is, waardoor het komt en wat je eraan kunt doen. Daarmee is het allemaal niet in een keer opgelost, maar het kan toch veel betekenen. Ook als iemand daar pas laat mee in aanraking komt.
Maar veel beter is natuurlijk, als iemand er niet zo lang alleen en onbehandeld mee moet blijven rondlopen.
Eigenlijk zou vanzelfsprekend moeten zijn, dat we er alles aan doen psychische problematiek bij (jonge) mensen tijdig te herkennen en te behandelen. We laten jongeren met diabetes of reuma ook niet onbehandeld rondlopen. Maar bij psychische problemen is dat nog allerminst vanzelfsprekend.
Als ik zeg, dat ik kinderpsychiater ben dan krijg ik steevast te horen: Goh, moeten kinderen al naar de psychiater? Kinderen horen toch niet bezorgd en ongelukkig te zijn? Ja, er hoort wel meer niet. De natuur is niet zo mild om kinderen ziektes te besparen en dat geldt ook voor psychische aandoeningen. Dat er kinderartsen zijn vinden mensen ook niet vreemd.
Het motto van de huidige Jeugdwet was demedicaliseren, normaliseren en ontzorgen. Daarmee wordt gesuggereerd, dat de medische zorg het probleem maakt. Overdiagnostiek is zeker niet goed. Ik pleit er niet voor elk psychisch probleem meteen te medicaliseren. Laten we echter niet ontkennen dat ernstige psychische problematiek zich vaak vroeg aandient. Vroege herkenning en behandeling is dan ook broodnodig.
Het is mooi, dat de landelijke dag van Fonds Psychische Gezondheid dit jaar deze vroege herkenning als thema heeft. En helemaal mooi is, dat prof. Mark van der Gaag en dr. David van den Berg een project, eerder is beter hebben opgezet om hierin verbetering aan te brengen.
Want: Beter laat dan nooit, maar hoe eerder hoe beter.
