Je kunt zeggen wat je wilt van de ggz, maar we doen er echt alles aan om de vooroordelen omtrent psychische aandoeningen te verminderen.

Eerder berichtte ik al over het staan op een paal en mijn jammerlijke val. Al langer is er jaarlijks de social run, een non-stop estafette van 555 kilometer (!) in 48 uur.  En – het kon niet uitblijven – nu gaan we ook nog fietsen. In Drenthe nog wel, een provincie die ik onmiddellijk associeer met fietsende vutters. De vut bestaat niet meer, maar het was een regeling van vervroegde uittreding, zodat je al kon stoppen met werken terwijl je nog wel kon fietsen. Maar goed. Fietsen dus tegen stigma. Ik voorspel dat we straks ook nog zwemmend het Kanaal zullen oversteken. Ik spreek overigens liever van vooroordelen dan van stigma. Door voor psychische aandoeningen een ander woord te gebruiken lijkt het weer net alsof het iets anders is dan andere narigheid. Behalve al deze activiteiten zijn we steeds meer open over het feit, dat ook wij met psychische aandoeningen te kampen hebben. Ook nu weer. De initiatiefnemende kinderpsychiaters Cecil Prins en Andrés Martin noemen, dat zij ook zelf of in hun gezin hiermee te maken hebben (gehad).

Moet dat nou allemaal? Ja, helaas wel. We hebben er zelfs een eigen organisatie voor, Samen sterk zonder stigma. Er gaat bijna geen dag voorbij waarin ik niet geconfronteerd word met oordelen over psychische aandoeningen, die patiënten geen recht doen. Ja, ik spreek van patiënten. Dat woord betekent ‘iemand die lijdt’ en dat is niet iets waarvoor je je zou hoeven schamen. Het woord cliënt is ingevoerd omdat het woord patiënt te veel ongelijkwaardigheid zou uitdrukken. Van mij mag het, maar ik vind ‘cliënt’ te veel suggereren, dat je voor je lol iets koopt. We spreken ook niet van een hart-cliënt.

Mensen met een aandoening, psychisch of lichamelijk, moeten vaak meer moeite doen en het uiterlijk resultaat is vaak minder. Daarvoor verdienen ze respect en begrip en zeker geen vooroordeel. Ik heb niet de illusie dat mensen met een lichamelijke aandoening dat begrip altijd ten volle krijgen. Toch wordt een lichamelijke aandoening over het algemeen gezien als iets wat je overkomt. Bij een psychische aandoening zit er altijd een bijsmaak aan, dat je het zelf doet en dat het met wilskracht wel op te lossen zou zijn. Als je maar wil, dat is het verschil. ‘Je moet zelf de regie weer pakken’, kreeg een vrouw te horen, die gewoon doodziek is door haar psychische problematiek en echt de deur niet meer uit kon komen. We verwachten niet van iemand dat hij zijn schildklierfunctie naar believen kan beïnvloeden, maar dat idee hebben we ergens wel over psychisch functioneren. Het blijft lastig te begrijpen, dat de psychische aandoeningen even hard zijn als lichamelijke. Om het duidelijk te maken zeg ik wel eens tegen patiënten: ‘Als je van buiten aangereden wordt dan breek je je benen. Een psychische aandoening is een aanrijding van binnen, die soms je hart breekt.’

Ik wou dat het onderscheid tussen zenuw- en zielsziekten nooit was gemaakt. Want dat draagt bij aan het misverstand, dat het  eerste te maken heeft met de lichamelijke kant van onze hersenen, de zenuwcellen en het laatste met de ziel. En daarover hebben we toch het gevoel dat we meer vrijheid hebben. Ik ga niet zover als Dick Swaab, die vindt dat we geen vrijheid hebben en onze hersenen zijn. Maar we kunnen zeker ons innerlijk beleven niet naar believen veranderen. Dat geldt helaas ook voor onze vooroordelen over psychische aandoeningen. Ik pleit er niet voor dat ze de wereld uit moeten. Dat kan niet. Ik pleit er wel voor dat we ons er bewust van worden en het niet bij voor-oordelen houden maar ook gaan na-denken. Niet eenvoudig, en daarom moeten we van alles bedenken om daar aandacht voor te vragen. Vandaar al die gekkigheid als op een paal staan, 555 kilometer lopen en nu fietsen in Drenthe.

gepubliceerd op Medisch contact op 13 juli 2018
Categorieën: StigmaBlogs

Menno Oosterhoff

Psychiater, spreker en schrijver van het boek Vals Alarm.