Sinds een paar dagen heb ik forse drukpijn in mijn rug op een redelijk omschreven plek van 3 bij 3 cm vlak naast mijn wervelkolom. Ik heb wel vaker dat soort klachten. Als ze langer duren dan vijf dagen word ik hypochonder, maar meestal zijn ze dan alweer verdwenen.
Sinds een paar dagen heb ik forse drukpijn in mijn rug op een redelijk omschreven plek van 3 bij 3 cm vlak naast mijn wervelkolom. Ik heb wel vaker dat soort klachten. Als ze langer duren dan vijf dagen word ik hypochonder, maar meestal zijn ze dan alweer verdwenen.
Bij klachten die ik al eerder heb gehad en die dus niet fataal bleken, duurt het wat langer voor ik ongerust word. Dit soort klachten wordt tegenwoordig aangeduid met SOLK. Eerder spraken we van idiopathische klachten. Dat betekent ook dat je niet weet hoe het komt, maar het komt deskundiger over. SOLK lijkt meer een verzuchting.
Een SOLK slaken. ‘Ik weet het ook niet hoor.’ Als ik lees welke klachten eronder vallen, dan kan ik niet anders dan constateren dat mijn gestel een voorliefde heeft voor dit soort problemen. Chronische moeheid, spastisch colon, fibromyalgische klachten of een globusgevoel. Ik heb van al deze dingen wel last gehad, maar allemaal in milde mate. Even voor de goede orde: ik wil beslist het lijden dat sommige mensen hierbij ervaren niet bagatelliseren. Integendeel. Ik weet immers uit eigen ervaring dat wat ik voel echt is, oorzaak bekend of niet.
Ik weet dat ik me op glad ijs beweeg door over SOLK te beginnen. Zeker als psychiater. En nu heb ik nog niet eens iets gezegd over myalgische encefalomyelitis (ME). Dat komt een andere keer.
SOLK staat voor somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijk klachten. Deze benaming suggereert dat ze wel anderszins verklaard zijn. Hoe dan? Psychisch? Dat is pas echt glad ijs. Je kunt iemand met klachten betreffende zijn lichamelijk functioneren niet bozer krijgen dan door het psychisch te noemen zonder dat je kunt uitleggen wat je bedoelt.
Bedoel je dat de oorzaak van de klachten gelegen is in stress? Met de maagzweer zaten we er met deze veronderstelling behoorlijk naast. Maar zelfs al zou stress de klachten veroorzaken. Dan hebben we een ander probleem. Stress hangt niet in de lucht. Als stress van invloed is, dan gaat dat via de hersenen. Bijvoorbeeld door invloed te hebben op activiteit van bepaalde hersengebieden. Daardoor worden signalen uit het lichaam anders verwerkt of er worden signalen naar het lichaam gegeven. Maar dan kun je niet meer spreken van somatisch onvoldoende verklaard, want de hersenen zijn onderdeel van het lichaam. Dus laten we het gewoon houden op OLK: onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten.
Maar ik ben er nog niet. Ik vind het ook verwarrend om te spreken van lichamelijke klachten. Een klacht is een beleving en dus qua aard een psychisch verschijnsel. Daarmee bedoel ik niet dat het vrij in de ruimte zweeft. No brain, no pain. Zonder brein geen pijn of andere beleving. Dus er is wel een lichamelijk correlaat, maar de klacht op zich is een psychisch verschijnsel. Moeheid, pijn, malaise en misselijkheid zijn allemaal belevingen, dus verschijnselen, die het psychisch functioneren, denken, voelen en willen betreffen, maar wel degelijk met veranderingen in het lichaam samengaan, zowel in de hersenen alsook in de rest van het lichaam. Dus we kunnen beter spreken van OK: onvoldoende verklaarde klachten.
Vroeger noemden we dat e.c.i. E causa ignota. Door onbekende oorzaak. Om te zeggen dat we het niet weten hebben we kennelijk ingewikkelde termen nodig. Die klachten kunnen het lichamelijk of het psychisch functioneren betreffen. Ze kunnen primair veroorzaakt worden door fysieke (genen, biologische omgevingsinvloeden, mechanische) of door psychologische factoren. Maar psychologische invloeden leiden wel tot fysieke veranderingen in de hersenen.
Op Twitter vernam ik dat collega Timmers jaren terug al eens een blog schreef over de ziekte van Descartes. Daarmee bedoelt hij het maar blijven denken in een dichotomie van lichamelijk of psychisch. Zullen we, als we al over psychisch of somatisch spreken, in elk geval aangeven of we daarmee de primaire oorzaak van de klacht bedoelen of het ziekteproces of het terrein waarop de klachten zich afspelen? En zullen we net doen alsof het brein ook van vlees en bloed is en dus bij het lichaam hoort?
Dus als iemand zegt: ‘Het zit tussen de oren’, dan moet je zeggen: ‘Bij mij zitten daar hersenen. En bij jou?’
P.S. Ik nodig Judith Rosmalen, hoogleraar psychosomatiek en SOLK welgemeend uit te reageren op deze blog. Ik laat me graag corrigeren en dat meen ik oprecht. Ik heb mijn visie weergegeven, maar die is niet in beton gegoten. Ik hoop ook dat medeblogger Emile Keuter reageert.
