Ruim een week geleden werd Nederland opgeschrikt door televisiebeelden van een gewapende man die zendtijd eiste. Nadat de politiemannen hem hadden ingerekend, gaven ze door aan de meldkamer: ‘Situatie onder controle. Eén verdachte aangehouden.’
Dat was wel heel correct. Verdachte betekent ‘mogelijke dader’. Weliswaar had half Nederland hem met een knoeperd van een pistool zien zwaaien – speelgoed bleek later, maar zou u het risico nemen? – maar niemand is schuldig tot hij is veroordeeld.
Bij zoveel correcte terughoudendheid wil ik niet achterblijven. Dus op de vraag of de man verward was of niet, ga ik niet in. Verwarrend was het optreden van deze mogelijk verwarde man echter zeker.
Dan heb ik het niet over de tegenstelling tussen de ernst van zijn daad en de manier van zijn optreden. Daar waar het in koelen bloede neerschieten van een agent bij de moordpartij bij Charlie Hebdo afgrijzen opriep, was de manier waarop deze man – hij is 19 jaar, dus eigenlijk een jongen – zich gedroeg nogal … euh ontwapenend. Bijvoorbeeld toen hij de man die hem aan de praat hield en die op een gegeven moment wegliep, nariep: ‘Hé, waar ga jij nou naartoe?’
Begrijp me goed. Ik wil de impact die dit kan hebben als je het van nabij meemaakt, beslist niet bagatelliseren. Ik hoop echt van harte dat iedereen die erbij betrokken was, er geen blijvende problemen aan overhoudt. Maar zo op afstand had het behalve iets dreigends ook iets aandoenlijks.
Ik heb het ook niet over de onvermijdelijke roep om betere beveiliging, alsof we daarmee alles kunnen voorkomen.
Nee, ik heb het over andere reacties die het opriep. De oproep van een collega-psychiater bijvoorbeeld om alert te zijn op verdachte personen, zoals we ook alert moeten zijn op verdachte pakketjes. De vergelijking tussen pakketjes en personen is nogal ongelukkig. Maar los daarvan is het uitvoeren van dit voorstel ondoenlijk. Er zijn veel en veel meer mensen die op anderen verdacht kunnen overkomen, dan er mensen zijn die iets verschrikkelijks van plan zijn.
Eén verdacht pakketje op het station van Leiden had laatst al tot gevolg dat het treinverkeer uren stilgelegd moest worden. Als we allemaal de oproep alert te zijn op verdachte mensen zouden opvolgen, dan rijdt er nooit meer een trein.
Het gebeuren in de journaalstudio ontlokte ook reacties als: dat je dit over je afroept als je bezuinigt op de ggz. In hun opwinding zeiden sommige mensen zelfs: minister Schippers is zelf rijp voor opname. Ongetwijfeld goed bedoeld, maar als iemand dingen doet die je niet aanstaan, en je zegt dat hij daarom moet worden opgenomen in een psychiatrische instelling, is dat niet bepaald respectvol naar mensen die echt worden opgenomen.
Het is ook helemaal niet nodig de misstappen van een ander te gebruiken om het beleid van minister Schippers te bekritiseren. Ze maakt er immers zelf genoeg.
Verder geloof ik best, dat de kans op gebeurtenissen zoals vorige week door betere zorg zal afnemen. Maar zelfs al zouden we onze volledige nationale begroting eraan besteden, dan nog kunnen we nooit alles voorkómen.
Waar ik echter vooral bang voor ben, is dat ongewild de indruk wordt gewekt, dat mensen met een psychische aandoening allemaal tijdbommen zijn, die door de geestelijke gezondheidszorg in bedwang moeten worden gehouden. Dat is apert onjuist. Slechte zorg heeft over het algemeen vooral negatieve gevolgen voor deze mensen zelf.
Het komt voor dat verwarde mensen vreselijke dingen doen. Maar laten we met onze reacties oppassen geen voedsel te geven aan te makkelijke generalisaties. De meeste misdrijven worden gepleegd door mensen die allesbehalve verward zijn. En verreweg de meeste mensen met een psychische aandoening zijn én niet verward én niet gevaarlijk.
Laten we hierover niet zelf verward raken.
