Die overheveling van alle jeugdhulp, inclusief de volledige geestelijke gezondheidszorg, naar de gemeente was natuurlijk alleen een middel. Het grote doel was de transformatie. Het omvormen van een versnipperd stelsel tot een samenhangend geheel, ontdaan van al die overbodige medicalisering. Gewoon mensen in de wijken weer ‘in hun eigen kracht zetten’. Boze tongen beweerden, dat de overheid alleen maar wilde bezuinigen en dat transitie een mooi woord was voor over de schutting kieperen met minder geld. Die mensen hadden er niks van begrepen.
Het grote verzet tegen deze overheveling, zeker vanuit de jeugd-GGZ mocht dan ook niet baten. Wij hadden het licht niet gezien of we verdedigden alleen onze eigen belangen. Dat er ook heel veel ouders meededen aan dat verzet werd genegeerd.
Uitbesteden
Intussen zijn we anderhalf jaar verder. De privacy is even goed geregeld als in een glazen huis, de eerste instellingen dreigen om te vallen, de wachtlijsten groeien en de bureaucratie heeft absurde vormen aangenomen.
Maar twee gemeentes zijn van plan volgend jaar écht serieus werk te maken van de transformatie. Nou, eigenlijk moeten we zeggen: werk te laten maken. Ze doen het namelijk niet zelf. Ze regelen de transformatie door een transactie. De gemeentes Alphen aan de Rhijn, Kaag en Braassem besteden voor 2017 alles uit. Op TenderNed, het marktplein voor aanbestedingen van de overheid, staat de opdracht om de totale jeugdhulp 2017-2019 vorm te geven. Het staat tussen een opdracht voor het plaatsen van elektrische deuropeners en een vraag naar een gevarenverzekeringen in.
Is dat innovatief of niet? Wat het rijk kan, kunnen wij ook, moeten de wethouders gedacht hebben. We schuiven alle taken en verantwoordelijkheden door naar één zorgaanbieder of een samenwerkingsverband. Wij zeggen hoe het moet en zij zijn voor alles verantwoordelijk. De opdracht gunnen we dan aan de economisch meest voordelige inschrijving. En gaat het mis, dan wijzen we naar de zorgaanbieder, die alles had moeten regelen.
We schakelen even over naar een willekeurige andere gemeente in Nederland.
‘Van Zanten, waarom hebben wij dit niet bedacht?’
‘Ik dacht dat we het zelf zouden moeten regelen, meneer de burgemeester. Ik had er niet aan gedacht dat we dit konden uitbesteden.’
‘Niet aan gedacht, niet aan gedacht… Wil je daar dan eens heel gauw aan gaan denken?’
‘Jawel, meneer de burgemeester. Ik heb al gebeld, meneer de burgemeester.’
Als de wethouder is vertrokken zucht de burgemeester. Moet ik dan alles zelf laten doen?
Terug naar Alphen aan de Rijn
Wie gaat de opdracht “winnen”?
Onder de vijftien bijlagen vinden we ook het 95 pagina’s (!) tellende aanbestedingsdocument Beter voor het kind en ruimte voor de professional (download). Een hoogtepunt van managementjargon. Ik citeer één van de prestatie-indicatoren: ‘Terugvalpercentage voor mensen met een ondersteuningsvraag (excl. mensen met waakvlam) is maximaal 40%’. Ik weet niet wat mensen met een waakvlam zijn en ik wil het ook niet weten.
Het stuk staat stijf van het juichproza dat we kennen van de jeugdwet. De wethouders tonen zich trouwe gelovigen van de filosofie die aan die wet ten grondslag lag. Demedicaliseren en normaliseren. Voor de rol van de gemeente is maar één pagina nodig. Want de zorgaanbieder moet álles vormgeven. Daarbij is een vereiste, dat hij minstens 70 procent van de zorg zelf levert. De overige 30 procent mag hij uitbesteden aan onderaannemers. In totaal is er ruim 23 miljoen euro mee gemoeid die in de volgende jaar al teruggebracht wordt tot 20 miljoen (!). Let wel, met dezelfde eisen.
De jeugd-GGZ zal nooit 70 procent van alle zorg zelf kunnen leveren en moet dus als onderaannemer zien aan te haken bij een zorgaanbieder, die gaat inschrijven. Ze zal met alle potentiële kandidaten afspraken moeten maken, omdat immers niet op voorhand duidelijk is wie de opdracht gaat ‘winnen’. Kunt u zich voorstellen dat de cardiologie zo geregeld wordt? Of de chirurgie?
Kunt u het nog volgen?
Als meer gemeenten dit voorbeeld gaan volgen dan wordt het voor een instelling die met meerdere gemeentes te maken heeft, compleet ondoenlijk. En zijn we weer een stap dichter bij de totale afbraak van de geestelijke gezondheidszorg voor jeugdigen.
Kunt u het niet allemaal meer volgen? Wij ook niet. Onbegrijpelijk, dat de geestelijke gezondheidszorg voor jeugdigen afhankelijk is van een onderaannemerschap binnen een aanbesteding. Alsof het om een verbouwing gaat.