Om iets te bewerkstelligen moet je tot op zekere hoogte draagvlak hebben. Daar waar draagvlak ontbreekt volstaat ordinaire macht. Met macht kun je genadeloos je zin doordrijven. Zo gaat dat bij de Jeugdwet ook.

De eerste verbetering die ik ooit als kersvers hoofd van de polikliniek voorstelde, ontmoette naast bijval ook weerstand. Ontdaan besprak ik dat met mijn leidinggevende. Die wijdde mij in in de geheimen van het managen. Hij zei: ‘Voor bijna elke verandering is eenderde tegen, eenderde voor en een derde kan het geen zak schelen.’ Dit wat cynische standpunt bleek heel pragmatisch en gaat bijna altijd op.

Macht

Macht is echter een uitstekende vervanging voor of aanvulling op draagvlak. Eigenlijk is draagvlak the poor man’s power. Als je echt macht heb dan bekommer je je niet zo om draagvlak. Leuk voor erbij, maar ook zonder kun je je zin doordrijven.

Jeugdwet

Laten we gewapend met deze kennis eens naar de Jeugdwet kijken. Duidelijk is dat de overheveling van de gezondheidszorg voor jeugdigen met psychische aandoeningen naar de gemeente niet op enige bijval kan rekenen van de betrokken instellingen, organisaties en medewerkers. De eenderderegel gaat hier niet op. We zijn ongekend eensgezind in de opvatting, dat gezondheidszorg geen gemeentelijke voorziening kan zijn. Voor de bedenkers van de jeugdwet is hiermee nog geen man overboord; er is immers voorzien in optie B: Macht.

Wie betaalt…

Over macht hoeven we niet heel ingewikkeld doen. Je komt een heel eind met: ‘Wie betaalt,bepaalt’. Voor zover er aan deze stelregel nog enige twijfel bestond dan heeft de manier waarop de zorgverzekeraars de laatste tijd huishouden deze wel weggenomen.

Nieuwe bezems

Gemeentes hunkeren naar diezelfde zoete smaak van macht. Eindelijk orde op zaken stellen binnen de jeugdzorg en jeugd-ggz. Dat het de overheid nooit is gelukt en dat ze zelf nog nooit iets hebben gedaan met geestelijke gezondheidszorg mag de pret niet drukken. Nieuwe bezems vegen schoon wordt er kennelijk gedacht. De rest van het spreekwoord – maar oude kennen alle hoeken en gaten – is waarschijnlijk in de opwinding en door de jeugdige overmoed vergeten.
Dat de Eerste Kamerleden niet direct hun handtekening zetten is even een ergerlijk oponthoud, maar straks kunnen ze los. Voor mensen die niet meegaan in deze waan is geen plaats.

En anders ga je maar

Tot zover is er niks mis met deze strategie. Het draagvlak ontbreekt geheel, maar er is des te meer macht en, hoe heerlijk, ook nog eens nauwelijks gecontroleerd. Een kabinet kan vallen, maar dat gebeurt maar hoogstzelden met een college van burgemeesters en wethouders.

Het venijn zit in de staart. Als het je niet aanstaat dan ga je maar. En de kans is groot dat dat nou net gaat gebeuren. Sommige medewerkers kunnen nergens anders heen, maar artsen kunnen uitwijken naar andere specialismen. Het specialisme kinderpsychiatrie moet concurreren met heel veel andere specialismen van de geneeskunde.

Tekort

Kinderpsychiaters delen het ongefundeerde geloof in het heil van deze overheveling niet. Je kunt ons dwingen tot de overheveling maar niet tot een omarmen daarvan. Ook zonder transitie was al moeilijk voldoende artsen te interesseren voor de kinderpsychiatrie. Daar kunnen we er echt niet veel van missen. Het tekent zich nu al af, dat dat probleem fors zal toenemen. Ook bestaat de kans dat de huidige kinderpsychiaters zullen terugkeren naar de volwassenenzorg. Ik hoor de critici al roepen, dat we dus geen hart hebben voor de kinderen. Maar met nog meer kritiek krijg je degenen die het vak met een bloedend hart verlaten niet terug.

Neerwaartse spiraal

Met minder kinderpsychiaters wordt het voor de overgebleven kinderpsychiaters nog minder aantrekkelijk: meer diensten, inhoudelijk minder aantrekkelijk werk (alleen maar crises en medicatiecontroles) en een grotere werkdruk. Bovendien zijn er minder mogelijkheden om jonge collegae op te leiden waardoor de kwaliteit van opleiding daalt.

Voeg daarbij de onzekerheid over het voortbestaan van instellingen, de bedreiging van de wetenschappelijke ontwikkeling van het vak, de onduidelijkheid over de plaats van de gezondheidszorg binnen de jeugdhulp – en vergeet vooral de bureaucratie niet waarbij je eerst de postcode moet weten om te bekijken wat de regels en afspraken zijn – en het zal duidelijk zijn dat het gevaar van een neerwaartse spiraal levensgroot is met in het ergste geval de teloorgang van het vak.

Laten we hopen, dat de Eerste Kamer voorkomt dat straks de laatste kinderpsychiater het licht kan uitdoen.

De Petitiejeugdggz is nu al door 58600 mensen getekend, waaronder tienduizenden ouders, duizenden zorgprofessionals en – nieuw- meer dan 640 hoogleraren.

  • Gepubliceerd op Artsennet op 8 november 2013.
  • De petitie is gesloten op 19 februari 2014 met 96.209 handtekeningen.

Menno Oosterhoff

Psychiater, spreker en schrijver van het boek Vals Alarm.