Zojuist werd ik gebeld door de vader van een jongen begin 20. Eigenlijk zou ik met hemzelf beeldbellen, maar zijn vader kwam ervoor. Het lukte de jongen niet zich los te maken van zijn dwang. Die dwang speelt al jaren. Het houdt hem dag en nacht bezig en hij schakelt ook zijn familie erbij in. Dat doen heel veel mensen met dwang. De gevoelde noodzaak om de obsessieve onrust weg te nemen is zo hoog, dat je ook anderen erbij inschakelt. Vanuit behandeloogpunt zou beter zijn als die daar niet in meegaan, maar houd dat maar eens vol als je kind of partner wanhopig is. Dus de familie gaat wat wij noemen meedwangen, met dit verschil dat zij wél heel goed ervaren dat het in feite onnodig is. Ze waren nu ook weer de hele nacht in touw geweest. En dat allemaal al jaren! Wat een drama kan een psychische aandoening toch zijn. Voor de patiënt en voor zijn familie.
Regelmatig wordt de werkelijkheidswaarde van psychische aandoeningen in twijfel getrokken. We kunnen immers op individueel niveau wat betreft de oorzaak en het ziekteproces niet iets aantonen. Let wel. Dit betekent niet dat er niks is, maar dat we nog niet zover zijn dat we dat bij een individu al kunnen vaststellen.
Verder zijn psychische aandoeningen niet goed onderling van elkaar af te grenzen. Het is een spectrum, dus alle kleuren van de regenboog en alle overgangen daartussen.
En ook de afgrenzing naar de normale variatie is niet categoriaal maar dimensioneel. Het gaat er niet om of je iets wel of niet hebt, maar om de mate waarin je het hebt en in hoeverre dat anders is dan gewoon. Iedereen is weleens somber, slecht geconcentreerd, opgewonden of uitgeput, maar dat is nog niet meteen een depressie, ADHD, een manie of een burn-out. Maar waar je de grens moet leggen is ingewikkeld en daar komt dan nog bij dat je de verschijnselen niet makkelijk kunt meten. Kortom: buiten de symptomen zelf heb je weinig houvast.
Ik snap dan ook wel dat wij als professionals soms het spoor bijster raken. Toch twijfel ik totaal niet over het bestaan van psychische aandoeningen. Ik zie ze dagelijks. Dat het geen duidelijke ziekte-eenheden zijn, betekent niet dat er niet sprake is van ernstig lijden. En het minste wat we kunnen doen is mensen daarin erkenning te geven. Die zitten niet te wachten op de filosofische onduidelijkheid waar wij mee kampen. Ik denk dat mensen een tamelijk eenvoudig en tamelijk correct ziektebegrip hanteren. Het moet raar zijn en naar. Dus anders dan gemiddeld en het moet problemen opleveren.1 Eenvoud is het kenmerk van het ware. Dat je leven totaal ontwricht wordt is anders dan gemiddeld en dat het naar is is een understatement. Dit verhaal is geen uitzondering. Regelmatig denk ik: wat een drama. Psychische aandoeningen zijn helaas heel erg werkelijkheid
voetnoot
Er zijn nog meer voorwaarden, namelijk dat het geen vrije keuze is en dat het lijden niet uitsluitend het gevolg is van maatschappelijke intolerantie.
