Zojuist kreeg ik de eerste nieuwsbrief van ‘Hoofdzaken’. Als je googelt op hoofdzaken dan kom je uit bij een kapsalon in Roden, maar dat bedoel ik niet. Hoofdzaken is een groot landelijk initiatief van ZonMw, de hersenstichting en MIND om – ik citeer – ‘een infrastructuur te bouwen, die oplossingen realiseert voor het voorkómen van hersen- en/of psychische aandoeningen, het verbeteren van behandelingen of het beter leren leven met een hersengerelateerde aandoening’
In gewoon Nederlands staat er: meer doen aan neurologische en psychische aandoeningen. Ik juich dit initiatief van harte toe. Sterker nog. Ik behoor zelfs tot de ondertekenaars van het manifest. Als je dit een warm hart toedraagt, teken dat manifest dan ook op hun website.
Ik sta hier zo achter omdat psychische aandoeningen nog lang niet serieus genoeg worden genomen. Het is weliswaar minder een schande dan voorheen en misschien wel beter dan ooit, maar we zijn er nog lang niet. Er hangt nog altijd een sfeer omheen van ‘als je maar wilt, dat is het verschil’, van een veredelde vorm van aanstellerij. Dat komt zeker ook doordat we spreken van psychische aandoeningen. Dat suggereert iets ijls, niet zo hard als fysiek en dus makkelijker veranderbaar. De áándoening is echter niet psychisch, maar het terrein waarop de ziekteverschijnselen zich afspelen, namelijk beleven en het daaruit voortvloeiende gedrag.
Het gebruik van het woord psychisch geeft altijd veel verwarring. Mij heeft erg geholpen altijd te kijken waar psychisch in dit geval op slaat. Op de oorzaak (etiologie), het ziekteproces (pathogenese) of de ziekteverschijnselen (symptomatologie). Dat voorkomt een hoop spraakverwarring. Wat ook niet heeft geholpen, is de splitsing tussen psychiatrie en neurologie. Eerder was er sprake van zenuw- en zielsziekten en ook daar zit al de suggestie in dat een zielsziekte niet met de (fysieke) zenuwen te maken heeft. Het initiatief ‘Hoofdzaken’ spreekt van hersen- en/of psychische aandoeningen. Zijn er dan psychisch aandoeningen, die niet met de hersenen te maken hebben? Let wel. Ik heb het niet over de oorzaak, maar over het ziekteproces. Het brein is daar toch op een of andere manier altijd bij betrokken.
Zonder zenuwen geen ziel. Dick Swaab reageerde op deze uitspraak met: ‘Met zenuwen ook geen ziel.’ Dat is wel consequent, omdat hij immers vindt dat onze ziel (een product van) ons brein is. Zover ga ik niet, maar we zijn het eens, dat je zonder brein weinig zorgen kunt hebben. En ook weinig beleving. Als je kunt aantonen dat er beleving is die geheel losstaat van fysieke verschijnselen dan is dat het bewijs van een spirituele wereld. Ik sluit dat niet helemaal uit, wat volgens Dick Swaab een restant is van mijn christelijke opvoeding. Dat zou kunnen. Het hiernamaals zal hierover uitsluitsel geven.1
In principe zou ik psychische aandoeningen wel hersenaandoeningen willen noemen, maar dat heeft ook nadelen. Het geeft mensen ten onrechte het idee dat er niks aan te doen is en dat het per se heel ernstig is. Dat hoeft helemaal niet, maar tegen sentimenten kun je niet op, dus daar moet je rekening mee houden.
‘Hoofdzaken’ lost het op door te spreken over hersengerelateerde aandoeningen. Dat vind ik een geweldige vondst. Bij het sparen van kool en geit gaan beide meestal verloren, maar dit is echt een geslaagde poging om betrokkenheid van de hersen bij het ziekteproces te erkennen zonder de nadelen die het woord hersenaandoening heeft.
Dus een heel goed begin van ‘Hoofdzaken’. Ik kom er ongetwijfeld nog op terug. Alleen al, omdat mijn volgende boek erover gaat: Ik zie anders niks aan je. Over psychische aandoeningen en het brein.
